تحلیل پلتفرم ChatGPT: مقایسه با رقبا، کاربردها و قابلیت‌ها

پلتفرم ChatGPT (متعلق به OpenAI)یکی از شناخته‌شده‌ترین چت‌بات‌های هوش مصنوعی است که رقیبانی جدی مانند Gemini, Claude (Anthropic) ،(گوگل/دیپ‌مایند) , Copilot (محصولات مایکروسافت) ، Perplexity(استارتاپ مستقل) و Mistral (مدل متن‌باز) دارد.

مقایسه پلتفرم ChatGPT با ۵ پلتفرم هوش مصنوعی مطرح دیگر

پلتفرم ChatGPT (متعلق به OpenAI)یکی از شناخته‌شده‌ترین چت‌بات‌های هوش مصنوعی است که رقیبانی جدی مانند Gemini, Claude (Anthropic) ،(گوگل/دیپ‌مایند) , Copilot (محصولات مایکروسافت) ، Perplexity(استارتاپ مستقل) و Mistral (مدل متن‌باز) دارد. در جدول زیر، مشخصات کلیدی این پلتفرم‌ها مقایسه شده است، از جمله شرکت سازنده، وضعیت رایگان/پولی، آخرین نسخه مدل، قیمت نسخه پولی، تاریخ اولین عرضه، متن‌باز بودن یا نبودن، و مهم‌ترین مزایا و محدودیت‌های هر کدام:

توضیح جدول :

همان‌طور که دیده می‌شود، پلتفرم ChatGPT با ارائه مدل پیشرفته GPT-4 در نسخه پولی خود، پاسخ‌هایی با کیفیت بالا و قابلیت‌های چندمنظوره فراهم می‌کند. در مقابل، Claude از کانتکست بسیار بزرگی بهره می‌برد که برای پردازش اسناد طولانی مفید است. Gemini (محصول دیپ‌مایند گوگل) رویکردی چندرسانه‌ای دارد و به‌صورت عمیق با سرویس‌های گوگل (مانند Bard) یکپارچه شده است. Copilot بیشتر به‌عنوان دستیار برنامه‌نویسی و بهره‌وری در محصولات مایکروسافت شناخته می‌شود و Perplexity بر جستجوی آنلاین با ارجاع به منابع تاکید دارد. مدل متن‌باز Mistral نیز اگرچه به قدرت رقبا نیست، اما به دلیل رایگان و قابل شخصی‌سازی بودن، مورد توجه توسعه‌دهندگان است. در ادامه به کاربردهای خاص ChatGPT و مزایا و معایب نسخه پولی آن در قیاس با رقبا خواهیم پرداخت.

یکی از دلایل محبوبیت پلتفرم ChatGPT، کاربردهای گسترده آن در حوزه‌های مختلف است. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین زمینه‌هایی که ChatGPT در آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌پردازیم :

آموزش و یادگیری

ChatGPT به‌عنوان یک مربی مجازی می‌تواند در آموزش مفاهیم به دانش‌آموزان و دانشجویان مفید باشد. این پلتفرم قادر است مفاهیم پیچیده را به زبان ساده توضیح دهد، به سوالات علمی یا تاریخی پاسخ دهد و حتی در حل تمرین‌ها کمک کند. برای مثال، می‌توان از ChatGPT درخواست خلاصه کردن یک فصل کتاب درسی یا توضیح یک مسئله ریاضی را داشت. کاربران گزارش کرده‌اند که استفاده از مدل‌های زبانی بزرگ مانند ChatGPT، یادگیری خودخوان را تسهیل کرده و به عنوان مکملی برای آموزش رسمی به کار گرفته می‌شود. با این حال، دقت علمی پاسخ‌ها باید همیشه توسط معلم یا منابع معتبر بازبینی شود تا از انتشار اطلاعات نادرست جلوگیری گردد.

برنامه‌نویسی و توسعه کد

یکی از کاربردهای تخصصی مهم ChatGPT، کمک به برنامه‌نویسان است. این مدل می‌تواند قطعات کد در زبان‌های مختلف (Python, JavaScript, C++, ...) تولید یا تکمیل کند، الگوریتم‌ها را توضیح دهد و در رفع اشکال کد به شما مشورت دهد . برای نمونه، می‌توان پرسید: «چگونه یک تابع مرتب‌سازی حبابی در پایتون بنویسم؟» و ChatGPT کد مربوطه را تولید خواهد کرد. مزیت اصلی، تسریع فرآیند کدنویسی و دسترسی سریع به الگوهای کدنویسی است. طبق ارزیابی‌ها، ChatGPT معمولاً کدهای ساده و «workable» ارائه می‌دهد، هرچند ممکن است نتواند یک برنامه‌ی کامل را بدون خطا تولید کند و عدم آگاهی از زمینه‌ی خاص پروژه می‌تواند باعث ناهمخوانی یا کد غیربهینه شود به طور خلاصه، ChatGPT مانند یک دستیار برنامه‌نویس عمل می‌کند که نصف کار را انجام می‌دهد اما بازبینی و تکمیل نهایی بر عهده‌ی توسعه‌دهنده است.

تولید محتوا و بازاریابی دیجیتال

پلتفرم ChatGPT در تولید انواع محتوا نیز کاربرد وسیعی یافته است. بلاگرها، تولیدکنندگان محتوا و تیم‌های بازاریابی دیجیتال از ChatGPT برای تولید پیش‌نویس مقالات، پست‌های شبکه‌های اجتماعی، ایمیل‌های تبلیغاتی و حتی ایده‌پردازی برای کمپین‌های بازاریابی استفاده می‌کنند. با دادن چند کلمه کلیدی یا توضیح مختصر درباره‌ی موضوع، ChatGPT می‌تواند یک متن منسجم با لحن دلخواه ایجاد کند. مثلاً برای تهیه توضیحات محصول یا شعار تبلیغاتی، این مدل پیشنهادات خلاقانه‌ای ارائه می‌دهد. همچنین امکان بهینه‌سازی محتوا برای SEO با کمک ChatGPT وجود دارد؛ بدین صورت که با درخواست افزودن کلمات کلیدی (مانند عبارت «پلتفرم ChatGPT») به طور طبیعی در متن، مدل نسخه‌ی ویرایش‌شده‌ای ارائه می‌کند. البته، کاربران باید بر خروجی نظارت کنند تا لحن و دقت آن با راهبرد برندشان سازگار باشد. مزیت این روش سرعت بالا و صرفه‌جویی در زمان تولید محتواست، اما اصالت و صحت مطالب نکته‌ای است که باید توسط انسان بررسی شود تا از انتشار اطلاعات اشتباه یا تکراری جلوگیری شود.

مشاوره، پشتیبانی و تحلیل داده‌ها

ChatGPT در حوزه‌های مشاوره و پشتیبانی مشتریان و همچنین تحلیل داده‌ها نیز کارایی دارد. بسیاری از کسب‌وکارها از مدل‌های زبانی برای پاسخ‌دهی اولیه به پرسش‌های مشتریان در چت‌بات‌های وب‌سایت استفاده می‌کنند. ChatGPT می‌تواند با لحن مودب و رسمی به سوالات متداول پاسخ دهد و راهنمایی‌هایی ارائه کند. هرچند برای مسائلی که نیاز به تصمیم‌گیری یا اطلاعات دقیق حساب کاربری مشتری است، باید به اپراتور انسانی متصل شود، این ابزار حجم زیادی از مکالمات عمومی را پوشش می‌دهد. در زمینه تحلیل داده، نسخه‌های پیشرفته‌تر ChatGPT (از طریق افزونه‌ها یا ابزار Advanced Data Analysis) قابلیت دریافت داده‌های جدولی و فایل‌های CSV/Excel را دارند و می‌توانند آنها را خلاصه یا تفسیر کنند . برای نمونه، یک تحلیل‌گر می‌تواند گزارش فروش ماهانه را به ChatGPT بدهد و درخواست کشف روندها یا نکات کلیدی را مطرح کند. همچنین در مشاغل تحلیلی، ChatGPT برای تهیه پیش‌نویس گزارش‌ها و ارائه‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که دقت تحلیل آماری ChatGPT محدود به دانش داده‌های ورودی و مدل آن است؛ بنابراین، در مسائل حیاتی تجاری باید نتایج توسط متخصصان اعتبارسنجی شود.

مزایای ChatGPT Plus نسبت به سایر پلتفرم‌ها و ارزش خرید آن

نسخه پولی ChatGPT با نام ChatGPT Plus امکانات بیشتری نسبت به نسخه رایگان ارائه می‌دهد. مهم‌ترین مزیت ChatGPT Plus دسترسی به مدل پیشرفته‌تر GPT-4 است که از نظر کیفیت و خلاقیت پاسخ‌ها یک سر و گردن بالاتر از مدل‌های رایگان GPT-3.5 می‌باشد. این موضوع به‌خصوص در پرسش‌های پیچیده یا وظایفی که دقت بالایی می‌طلبند مشهود است؛ جایی که ChatGPT Plus قادر به ارائه پاسخ‌های کامل‌تر و استدلال‌های عمیق‌تر است. علاوه بر این، مشترکان Plus از دسترسی پایدارتر (بدون معطلی در ساعات شلوغ) برخوردارند و امکانات جانبی مانند وب‌گردی لحظه‌ای (Browse) و افزونه‌های متنوع به آنها ارائه می‌شود که به‌طور پیش‌فرض در رقبا یا نسخه رایگان وجود ندارد.

از لحاظ مقایسه با سایر پلتفرم‌ها، ChatGPT Plus چند برتری مشخص دارد: نخست، اکوسیستم پلاگین گسترده‌ای که برای آن توسعه یافته است (برای انجام کارهایی مثل ترجمه تخصصی، محاسبات پیشرفته، اتصال به خدمات ثالث و غیره) در نوع خود کم‌نظیر است. دوم، چندرسانه‌ای بودن ChatGPT Plus است؛ به‌طوری که اکنون کاربران می‌توانند هم با متن و هم با تصویر با آن تعامل کنند و حتی تولید تصویر را نیز مستقیماً در چت انجام دهند این در حالی است که بسیاری از رقبا (مثلاً Claude یا حتی نسخه‌های فعلی Copilot/Bing) چنین طیف وسیعی از ورودی و خروجی را پشتیبانی نمی‌کنند یا در حد آزمایشی هستند. سوم، پشتیبانی از فایل‌های متنی و داده در ChatGPT Plus قابل توجه است؛ کاربران قادرند انواع فایل مانند PDF، Docx، CSV و ... را برای مدل آپلود کرده و پاسخ‌هایی بر پایه محتوای آن دریافت کنند، قابلیتی که در اکثر پلتفرم‌های مشابه یا موجود نیست یا نیاز به ابزارهای جانبی دارد.

با این حال، سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا مزایای ChatGPT Plus با توجه به هزینه ۲۰ دلاری ماهیانه، به‌صرفه است یا خیر؟ پاسخ به میزان استفاده و نیاز کاربران بستگی دارد. برای کاربری که روزانه با این ابزار سروکار داشته و پروژه‌های حرفه‌ای (تولید محتوا، کدنویسی، تحقیقاتی) انجام می‌دهد، ارتقاء به Plus و بهره‌گیری از مزایای یادشده غالباً ارزشمند است. این دسته از کاربران در ChatGPT Plus یک «جعبه‌ابزار جامع» در اختیار دارند که می‌تواند تا حد زیادی جایگزین چندین ابزار دیگر شود و بهره‌وری‌شان را افزایش دهد. در مقابل، کاربری که استفاده‌اش محدود به پرسش‌های ساده یا تفننی است، شاید همان نسخه رایگان یا ابزارهای رایگان رقبا برایش کفایت کند. به عنوان نمونه، Claude در نسخه رایگان امکان ورودی‌های طولانی را می‌دهد، یا Bing Chat (که از مدل‌های OpenAI بهره می‌گیرد) GPT-4 را به‌رایگان در اختیار کاربران موتور جستجوی مایکروسافت قرار می‌دهد. همچنین GitHub Copilot با هزینه نصف ChatGPT Plus (۱۰ دلار) برای کسانی که صرفاً کدنویسی می‌کنند، گزینه مقرون‌به‌صرفه‌تری است. بنابراین، مزیت رقابتی ChatGPT Plus در جامع و پیشرفته بودن آن است؛ اما چنانچه نیازهای شما توسط ابزارهای رایگان یا ارزان‌تر برطرف می‌شود، ممکن است خرید اشتراک Plus ضروری نباشد.

قابلیت‌های پلتفرم ChatGPT در حوزه‌های مختلف پلتفرم ChatGPT به طور مداوم در حال بهبود و افزودن قابلیت‌های جدید است. در این بخش به‌طور تخصصی‌تر برخی قابلیت‌های چشمگیر ChatGPT را بررسی می‌کنیم و میزان کارایی آن را در هر زمینه می‌سنجیم:

تولید کد و کمک به برنامه‌نویسان

ChatGPT با توانایی تولید و تکمیل کد، به یک دستیار برنامه‌نویسی محبوب تبدیل شده است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، این مدل قادر است کد قابل اجرایی در بسیاری از زبان‌ها بنویسد و حتی کد موجود را توضیح یا اشک‌یابی کند. برای برنامه‌نویسان مبتدی، ChatGPT می‌تواند نقش معلم را بازی کند و کدهای نمونه همراه با توضیح ارائه دهد. برای حرفه‌ای‌ها نیز در صرفه‌جویی زمان مفید است؛ مثلاً می‌توانند اسکلت اولیه یک کلاس یا تابع را از ChatGPT بخواهند و سپس آن را طبق نیاز اصلاح کنند. محدودیت مهم این قابلیت، درک نکردن کامل زمینه پروژه است؛ ChatGPT ممکن است کدی تولید کند که در چارچوب پروژه شما یا سازگار با سایر بخش‌های کد نباشد. همچنین گاهی کدهای غیربهینه یا ناایمن ارائه می‌دهد که باید توسط برنامه‌نویس بازبینی شود. به طور کلی، ChatGPT در کنار ابزارهایی مثل Copilot، مانند یک همکار کدنویس عمل می‌کند که کارهای تکراری را انجام داده و پیشنهادهای اولیه را فراهم می‌کند، اما اتکای کامل به آن توصیه نمی‌شود.

تولید سناریو و اسکریپت ویدئویی

یکی از زمینه‌های جالب کاربرد ChatGPT، کمک به خلق سناریوها و متون ویدئویی است. تولیدکنندگان محتوا می‌توانند برای ایده‌پردازی داستان یک ویدئو، نوشتن دیالوگ‌ها یا حتی فیلمنامه‌های کوتاه از ChatGPT یاری بگیرند. این مدل با دریافت اطلاعاتی درباره موضوع، سبک و طول مدنظر، می‌تواند یک طرح کلی داستانی یا فیلم‌نامه را پیشنهاد دهد. برای مثال، اگر از ChatGPT بخواهید سناریوی یک تیزر تبلیغاتی برای یک محصول فناوری را بنویسد، نتیجه‌ای شامل صحنه‌ها، توصیف تصاویر و مکالمات پیشنهادی ارائه می‌کند. مزیت این روش، سرعت بالا در بدست آوردن یک پیش‌نویس است؛ به ویژه برای افرادی که در ابتدای فرآیند خلاقه دچار سد ایده شده‌اند، ChatGPT می‌تواند جرقه‌های اولیه را فراهم کند. البته خروجی ChatGPT معمولاً نیاز به پرداخت و خلاقیت انسانی دارد تا تبدیل به یک سناریوی منحصربه‌فرد و جذاب شود. در زمینه تولید ویدئوی خودکار، در حال حاضر ChatGPT مستقیماً قادر به تولید ویدئو نیست، اما می‌تواند اسکریپت را آماده کند تا کاربر با استفاده از ابزارهای ساخت ویدئو (مثلاً نرم‌افزارهای تدوین یا سرویس‌های تولید ویدئوی مبتنی بر هوش مصنوعی) آن را به ویدئوی نهایی تبدیل کند. بنابراین نقش ChatGPT بیشتر در مرحله پیش‌تولید و آماده‌سازی محتواست تا خود تولید تصویر و ویدئو.

تولید تصویر با ابزار DALL·E

نمونه‌ای از تصویر خلق‌شده توسط مدل DALL·E 3 در ChatGPT (فضانورد بر روی ابری در حال استراحت بالای زمین) – این تصویر نشان می‌دهد چگونه ChatGPT Plus قادر است از توصیف متنی کاربر، گرافیک تخیلی تولید کند.

از اواخر ۲۰۲۳، قابلیتی به ChatGPT Plus افزوده شد که به کاربر اجازه می‌دهد از طریق مدل تصویری DALL·E 3 تصاویر منحصربه‌فرد خلق کند. یعنی اگر کاربر یک صحنه یا ایده را به صورت متن توصیف کند، ChatGPT می‌تواند چند تصویر مطابق با آن توصیف تولید کرده و نمایش دهد. این ویژگی کاربردهای جالبی دارد؛ برای نمونه طراحان می‌توانند برای الهام‌گرفتن، طرح‌های اولیه را از ChatGPT بخواهند یا در تولید محتوای گرافیکی ساده (آیکون، تصویر مقاله، پست شبکه اجتماعی) از آن کمک بگیرند. مزیت بزرگ این قابلیت، یکپارچگی آن با پلتفرم ChatGPT است؛ به‌طوری که در همان فضای چت می‌توان هم متن و هم تصویر را در کنار هم داشت. به عنوان مثال، اگر در حال نوشتن داستانی با ChatGPT هستید، می‌توانید از آن بخواهید تصویری از یکی از صحنه‌های داستان را نیز خلق کند تا بهتر تجسم کنید. باید توجه داشت که کیفیت تصاویر هرچند توسط DALL·E 3 بهبود یافته و جزئیات قابل قبولی دارد، اما هنوز در برخی موارد ممکن است با خواسته کاربر فاصله داشته باشد یا نیاز به چند بار اصلاح با دستورهای دقیق‌تر باشد. همچنین این قابلیت تنها برای کاربران نسخه Plus و سازمانی فعال است و در نسخه رایگان ChatGPT یا برخی رقبا (به استثنای موارد خاص مثل Bing Image Creator) در دسترس نیست. در مجموع، افزودن توانایی تولید تصویر به ChatGPT، آن را از یک چت‌بات متنی صرف به یک دستیار چندرسانه‌ای تبدیل کرده است که می‌تواند ایده‌های کاربر را چه در قالب کلمات و چه تصاویر پیاده‌سازی کند.

کار با فایل‌های Word، Excel، PDF و فرمت‌های اداری

یکی دیگر از قابلیت‌های ارزشمند) ChatGPT مخصوصاً در نسخه (Plus، امکان کار با فایل‌های متنی و داده است OpenAI. در به‌روزرسانی‌های خود امکان آپلود انواع اسناد PDF)، DOCX، ارائه‌های PowerPoint، صفحات گسترده Excel/CSV و غیره( را فراهم کرده است. این بدان معناست که کاربر می‌تواند مثلاً یک فایل PDF مقاله یا گزارش را در محیط چت بارگذاری کرده و از ChatGPT بخواهد آن را خلاصه کند ، نکات کلیدی‌اش را استخراج نماید یا بخش خاصی را توضیح دهد. برای فایل‌های اکسل و CSV نیز ChatGPT می‌تواند داده‌ها را تحلیل کرده و آمار توصیفی یا نمودار پیشنهادی ارائه کند. به عنوان نمونه، فرض کنید یک فایل اکسل حاوی فروش ماهانه محصولات دارید؛ می‌توانید آن را به ChatGPT بدهید و درخواست کنید «روند فروش را در سه ماه اخیر توضیح بده و در صورت امکان پیش‌بینی برای ماه بعد ارائه کن». مدل با خواندن داده‌ها ممکن است رشد یا کاهش را تشخیص داده و دلایل احتمالی را بیان کند. همچنین در مورد فایل‌های Word، ChatGPT می‌تواند متن را خوانده و ویرایش‌هایی مثل ساده‌نویسی، رسمی‌نویسی یا اصلاح دستور زبان و لحنی را انجام دهد.

این قابلیت‌ها عملاً ChatGPT را به یک دستیار اداری همه‌کاره بدل می‌کند که می‌تواند اسناد و داده‌های کاری را بفهمد و پردازش کند. در حالی که پیش‌تر برای هر کدام از این وظایف نیاز به نرم‌افزار یا سرویس جداگانه‌ای بود (مثلاً خلاصه‌سازی متن، تحلیل داده، ویرایش زبان)، اکنون همه در یک محیط واحد انجام‌پذیر است. تنها محدودیت قابل ذکر، حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها است؛ کاربران سازمانی باید دقت کنند فایل‌های حساس را در این سرویس آپلود نکنند مگر آنکه سیاست‌های امنیتی OpenAI را پذیرفته باشند. همچنین گاهی ممکن است قالب‌بندی‌های پیچیده (مثلاً جدول‌های چندستونی در PDF یا فرمول‌های اکسل) به‌درستی تفسیر نشوند. با این وجود، روند توسعه ChatGPT نشان می‌دهد که کار با فرمت‌های اداری روزبه‌روز بهبود یافته و این پلتفرم را به ابزار کمکی قدرتمندی در محیط کار تبدیل کرده است.

جمع‌بندی نهایی

پلتفرم ChatGPT به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین مدل‌های زبانی هوش مصنوعی، در بسیاری از سناریوها قابل توصیه است. اگر به دنبال ابزاری همه‌فن‌حریف برای تولید متن، کدنویسی، ایده‌پردازی خلاقانه یا پاسخ‌گویی هوشمند به سوالات هستید، ChatGPT (به ویژه در نسخه Plus) می‌تواند گزینه بسیار مفیدی باشد. تجربه کاربری روان، به‌روزرسانی‌های مداوم با قابلیت‌های جدید و جامعه کاربری گسترده، از نقاط قوت این پلتفرم هستند. در کاربردهای آموزشی، پژوهشی، تولید محتوا و حتی حوزه‌های فنی، استفاده از ChatGPT منجر به صرفه‌جویی در زمان و افزایش بهره‌وری می‌شود. به علاوه، چندرسانه‌ای شدن ChatGPT با پشتیبانی از تصاویر و ورودی فایل، آن را یک سر و گردن فراتر از چت‌بات‌های متنی سنتی برده است.

با این حال، استفاده از آن برای همه کس و همه شرایط توصیه نمی‌شود. منطقی و به‌صرفه بودن استفاده از ChatGPT وابسته به نیاز کاربر است. در مواردی که تنها چند سوال ساده دارید یا هدفتان تفنن و کنجکاوی است، نسخه رایگان آن یا جایگزین‌های رایگان (مانند Bard یا Bing Chat) کفایت می‌کند و نیازی به اشتراک پولی یا مدل‌های پیچیده‌تر نیست. همچنین در پروژه‌هایی که دقت و صحت ۱۰۰٪ اطلاعات حیاتی است (مثلاً گزارش‌های پزشکی، اسناد حقوقی حساس)، نباید به خروجی ChatGPT یا هر مدل مشابهی بدون بازبینی انسان اعتماد کامل کرد. هزینه اشتراک Plus زمانی به‌صرفه است که از امکانات افزوده آن حداکثر بهره را ببرید؛ در غیر این صورت می‌توان از خدمات رایگان رقبا بهره برد. به طور خلاصه، پلتفرم ChatGPT ابزاری توانمند است که در صورت استفاده درست و به‌جا، می‌تواند تحولی در کار و یادگیری شما ایجاد کند، اما آگاهی از محدودیت‌ها و تطبیق انتظارها با واقعیت عملکرد آن، کلید بهره‌مندی موثر از این فناوری است.